Ko tisanilika
Area 47, Sector 4, Lilongwe, Malawi
Titumiziyeni uthenga
info@emlimi.com
tiyimbiyeni
+265 992 361 719

Module Articles

Masambilu gha GESI

Masambilu gha GESI

JENDA MU PROJECT YA THRIVE

5.0 JENDA MU PROJECT YA THRIVE

MPHANDA ZINKHONDI ZA GENDER MU NTCHITO YA THRIVE

  • Access: -mwayi wakugwilisa ntchito katundu ndi phindu, kuja ndi ulamuliru, kuja ndi katundu etc.
  • Participation: -kutopu nawo lwandi mu vyakuchitika vyakupambanapambana vyakukwaskana ndi chitukuko cha mu dela
  • Decision-making: -Kupanga nawo viganizo paku iwe wija, pabanja, mmudzi etc mwambula kofyeseka pamwenga kuchichizika.
  • Systems: - kusanilika kwa ndondomeko zamampha zakupambanapambana zakulutisa panthazi umoza kweniso kuona vyakukhumba vyamagulu ngakupambanapambana nga wanthu nge aulumali, ama ndi achinyamata kweniso kupeleka danga/malo ngo magulu ngose nga wanthu wangatopo nawo lwandi.
  • Well-being: Umoyo wamampha-munthu wavwi kukhumbika, kuvikililika, kujigomezga, waje ndi umoyo wamampha mkaghanaghaniru, mu uzimu etc.

 

6. KUKHUMBIKA KWA JENDA MU PULOJEKITI YA THRIVE

Kuika nkhani za jenda mu pulojekiti ya THRIVE nkhwakukhumbika ukongwa chifukwa:

  • Kutovya kuti alimi akololi kweniso agulisi vinandi vyo vipangisa kuwovya kukweza chuma cha panyumba pawo.
  • Kutovya kuti magulu ngose nga wanthu (ada, ama, achinyamata ndi aulumali) ngatopo lwandi mu vyakukuchitika vya mupulojekiti pakupeleka maghanaghano mwakumasuka venivo vilutiska chitukuko cha walimi ndi dera panthazi.
  • Kutovya kumalizga ntchito za ulimi mwaluwi ndi kuguliska pa nyengo yake yakwenere.
  • Kupeleka chilindizga ndi kuchiska kweniso nthazi ku magulu ngose nga wanthu mu ulimi ndi ntchito zinyaki zakupambanapambana.

7. MWENIMO TINGAIKIYA NKHANI ZA JENDA MU PULOJEKITI YA THRIVE

Pe ndondomeko zinayi zo tingalondo kuti nkhani za jenda zisazgiki mu ntchito zo tigwila mu purojekiti ya THRIVE 

STEP 1. KUSANIYA NDI KUSANDA MAZUZGU NGA JENDA (Identification)

  • Kusaniya masuzgu nga jenda kukhumbika kupanga kafukufu pakugwilisa ntchito nthowa zakupambanapambana zo muzi wose utopo lwandi mwakukolelana ndi magulu ngakwenere.
  • Ada, ama, ampupuka ndi wanthu aulumali akhumbika kutopo lwandi nawo mukafukufuku mwenuyu
  • Masuzgu nga jenda ngo ngasanilika pakupanga kafukufuku ngakhumbika kulembeka kweniso kuyikika mundandanda malinga ndikukuwa kweso kukhumbikiya kwakumalana ndi suzgulo
  • Pulojekiti yeyose yikhumbika kuwonesa      masuzgu nga jenda ngo akawanga achimalana nango mu nyengo ya pulojekitiyo

 

STEP 2. KUZOMELEZA MASUZGO NGA JENDA NGO NGASANILIKA (Internalization)

  • Masuzgu nga jenda asani ngasanilika ndi kuyikika m’mundandanda magulu ngose nga wanthu mmuzimo akhumbika kuzomeleza kweniso kukwasika ndi masuzgu ngo ngasanilika
  • Nthowa zakupambanapambana nge masewelo (drama), kukambilana m’magulu (focus group discussions), mbiri ndi zinyaki zaviyo zigwiliskika ntchito kuti wanthu wazomeleze kweniso wakwaskiki ndi masuzgu ngo ngasanilika

 

STEP 3. KUYIKA NDONDOMEKO ZAKUMALISIYA MASUZGO NGA JENDA (Integration)

  • Masuzgo nga jenda ngo ngasanilika pakhumbika kuyika ndondomeko kweniso ntchito zenizo magulu ngose nga wanthu wazamugwila pakumalana ndi masuzgu ngo munyengo yo pulojekiti yitamba kufikiya kuumaliro wa pulojekitiyo.
  • Masuzgu nganyaki ngo pulojekiti yingakwanisacha kumalana nango ngatenele kupelekeka ku mabungwe ngo ngangakwaniska kumalana ndi masuzgu ngo

STEP 4. KULUTISKA PANTHAZI NTCHITO ZA JENDA (Institutionalization)

  • Ndondomeko zakumalisiya masuzgu nga nkhani za jenda asani zayikika pakhumbika kulutiska ntchito za jenda panthazi.
  • Mwakuyeluziyapo, kusankha walongozi ndi makomiti ngeningo ngayendesengi kweniso kuwona nkhani zakukhwasa jenda m’mudzi.

 

8. MWENIMO TINGAJIMBULIKIYA TIJA PA NKHANI ZA JENDA NGE PA GULU PAMWENGA M’BANJA

 

9. KUMBI MAGULU: MASUKULU NGAPA MUNDA (Farmer Field School), MABANK MKHONDE(S4T) NDI MAGULU NGAKUSANIYA MISIKA YAKUGOMEZGEKA (CPG/CV) NGANGAMAZGA ULI MASUZGU NGAKUPAMBANAPAMBANA NGA JENDA MU PULOJEKITI YA THRIVE

  1. Magulu ngachiska nthowa/ntchito zakupambanapambana zaulimi wamakono pakuchulukiska vuna kweniso chuma kuti amazgi suzgu lakupelewera kwa chakurya ndi kunyentchera pa banja, m’muzi ndi chalu chose.
  2. Alimi achiskika kuguliska asani avuna chakurya chinandi kweniso wendi viweto vyakusazgikiyapo. Malonda ngakweza chuma cha pabanja ndi kutukuwa moyo wawo wa zuwa ndi zuwa.
  3. Magulu ngapeleka mwawi kwa ama kusambila maluso ngapachanya ngasonu limoza ndi ada.
  4. Magulu ngapeleka mwawi ku magulu ngose nga wanthu (anthulume, anthukazi, ampupuka kweniso wanthu aulumali) kuja alongozi
  5. Magulu ngapeleka mwawi ku magulu ngose nga wanthu (anthulume, anthukazi, anyamata kweniso wanthu aulumali) kuwa wakumasuka kukamba vyakukhumba vyawo. M’magulu, membala weyose

ndi mwanangwa kuperekapo fundu yaki pavakukambilana kwambula kukakamizika ku umampha wa kuluta panthazi kwa gulu.

 

10. MAFUMBU NGAKULONGO KUTI NKHANI ZA JENDA ZIGWIRISIKA NTCHITO MU VYAKUCHITA VYA M’CHIGAWA

  1. Kumbi ma membala ngose ngatopo lwande kwambula kuchichizgika mu vyakukambilana vya pagulu?
  2. Kumbi maripoti ngasazgamo nkhani za jenda? Nanga maripotingo ngalongo mo magulu ngosi nga wanthu (anthulume, anthukazi, anyamata kweniso wanthu aulumali) ngatoliyapo lwandi mu pulojekiti
  3. Kumbi ntchito ndi ndondomeko za pulojeki zilongo mwenimo anthulume, anthukazi, anyamata kweniso wanthu aulumali atoliyengepo lwandi mu chitukukocho?
  4. Kumbi vyakukhumbikiya vya pulojekiti vikwaniya magulu nga wanthu wose (anthulume, anthukazi, anyamata kweniso wanthu aulumali)?
  5. Kumbi ulongozi, undindu ndi ulamuliro wugawika wuli pakati pa anthulumi, anthukazi, anyamata ndi wanthu aulumali?