Module Articles

ULIMI WA SOMBA

ULIMI WA SOMBA

Kaphwelelu ka mbewu

Po tafika chigawa ichi, tasiliza kumanga viziwa va somba ndipu maji ngaseleso kali. Cho titene kukumbuka, ndichakuti asani tafika yapa ndikuti tasankha kali mututndu wa somba zo tikhumba kuweta. Chinnga uli ndingulongoso kali, votikamba muno vitole viyelezgeru vwa chambo, makumba ndi chilungumi pakuja somba zo ziweteka ukongwa munu mu Malawi.

  • Saniyani tiwana tamampha ta somba zo mukhumba kuweta. Pe malu anandi wo mungasaniyaku somba. Ma famu ndi ma kampani ngo aweta somba ngakulungakulu kweniso masukulu ngakupanga vwa vya ulimi wa somba nganyaki mwa malu ngo mungasaniyaku somba.
  • Chambo, Chilungumi ndi Makumba ndinyaki mwa somba zo mutene kuweta chifukwa zibalana ukongwa.
  • Asani mwasankha kuweta somba zo zibalana ukongwa, jani wakusamala pakukhumba unandi  wa somba zo muwetengi mu viziwa chifukwa asani zabalana ukongwa zikuwa umampha cha. Mwakuyerezge, kuweta somba zinkhondi (5) pa malu nga (1m x 1m) kungaziska masuzgu. Chinanga uli, asani chakulata cha mlimi ndikukolo somba zinandi ukongwa, kupanga viyo kuja kwa phindu.
  • Kuweta somba ziwi panyaki zitatu pa malu nga (1m x 1m), kutovya kuti somba zikuwe umampha chinangauli vwakulya vije vimana.
  • Leleseskani kuti mwasankha nthowa yamampha yakunyamulilasomba kutuwa ko mwato ndichakulata kuti zingafwanga cha.

Kuliska somba

Asani mwaweta somba muviziwa, kuliska ndichinthu chakunkhumbiki ukongwa kuti somba zikuwe umampha.

  • Chikulu somba za Chambo, Makumba ndi Chilungumi zitulya ukongwa vakume ndi tuvidononu to tikuwa muviziwa. Ndichifukwa chaki kuvuli kuwa tingu kamba kuti pasi kweniso muvimati vwa viziwa vwa somba vinu mudirengemo dongu la nthaka ndichakulata chakuti vakume ndi vidononu vo vineneka panu vikuwengi umampha.
  • Chinangauli nkhwamampha somba zaviyo kuzipaska vakulya vakusazgilapu nge ndi gaga kweniso vitosi va nkhuku mwa vinyaki.
  • Vakulya vakusazgilapu vo mutene kuzipaska somba, vitene kuja 3-5% ya uzitu wa somba zosi zo mukhumba kuliska
  • Nyengu zosi, liskani somba yengu yakuyana kweniso pamalu ngamoza.

 

Kukolo somba

Asani somba zakuwa muviziwa, ndi nyengu yakuti mukolo. Manyani kuti zifika nyengu yakuti zikulaso cha muviziwa chinangauli mungalutilila kuzipaska vakulya ntheula kukolo ndi chiganizu chamampha.

  • Nyengu zinandi, myezi 5-6 kutuliya nyengu yo mwawika somba mu viziwa, njakuwana kuti mumanyinkuti somba zinu pamulingu wakuti mukololi makamaka asani mwaweta munyengu yakufunda.
  • Myezi yakujumpha yikhondi ndi umoza njakukwana kuti mukololi somba zinu asani mwaweta mu nyengu yakuzizima.
  • Kukolo somba panyengu yaki kuchepesa unkhungu.
  • Walimi watene kugwirisa ntchito net zakwenere pakukolo somba pamwenga kukamuskako maji muviziwa ndi chakulata chakuti ntchito yakukolo yiji yipuso.