Ndondomeku ndi nthowa wakuwone kuti chakulinga chagulu panyaki bungwe chafisika.ikamba mo gulu ingakwanisiya chakulinga chaki.

Mafumbu ngakuyenele ku ndondomeku

• Ndivine vo vingachitika panyaki kusithika
• Ndiyani yo wachitengi ivi
• Vichitikengi zuwanji ndi nyengu itali wuli
• Ndi vithuli (ndalama,wanthu) vakukhumbikiyakuti kusithika kuchitiki.
• Uthenga(ndiyani watenele kuziwa)

VO VINGANJA PA NDONDOMEKU YAMAPHA

1. Kumalizika kulongo vosi vakukhumbikiya pa gulu
2. Mutanda tsanya:viziwikiya limu kuti wapangi ndiyani vine pawuli
3. Vasonu:ndondomeku yikoliyanaku ndivo vichitika pangengu yo?ka yilose mwawi panyaki vakuchinga kunthadzi

MO TINGAPANGIYA NDONDOMEKU YA GULU

Nthowa zaki,

• Yilongoso lwandi lo wanthu watenele kutolapu pakupanga ndondomeku
• Yindanisa wunganu wa anthu amugulu kuwakambiya za ndondomeku
• Kuweliyamu ndondomeku umaphamapha asani njakumala
• Kuwonamu wonamu
• Kuziwisa weyosi po vinthu vitende
• Sungani marepoti ngo ngaluta kutali

NDONDOMEKU YA KAKOLELU

Ilongoso mudandanda wakagwilisilu ka tchito pawulimi ndi mphindu lakupangika kutuwa mu ntchitu za ulimi.ivi ndi kufesa ndikupanda mbewu pangengu yaki,mulingo wa mbewu ndi vakukhumbikiya pakupanda,nyengu yakukolole ndi kupelekeya.

Ndondomeku yakalimilu yipambana kulinga ndi kupambana kwa mbewu mo zipambaniyana kukuwa kwaki ndi kusangikilu ka kugwira ntchito.nge ndi mvuwa ndi kasangikilu ka maji,vakugwilitsa ntchito pakupanda nge mbewu,feteleza,vinda,vipangizo va ulimi ndi kusanilika kwa mwayi wa misika.

KUSUNGA VAKUCHITIKA

Iyi ndi nthowa yo uthenga upangikiya,utoleke ndikusungika pakuzigwilitsa tchitu bungwe panyaki wanthu

Kusunga kwa mampha kutova kayendeseru ka gulu pamwenga mabungwe.vinyaki vosi vakukwasana ndi ulimi zingayenda umapha cha asani mundasungi umapha vakuchitika

KUSUNGA NDI KUSUNGITSA, KAYENDESELU KAVACHUMA 

Ndondomeku yavachuma ilongoso mo mungapangiya viganizu vamo mungasaniya ndi kugwilitsa ntchito ndalama umampha ndichakulinga chakuchulukisa phindu

Ndondomeku yamampha yitenele kundondolosa ivi

1. Ndalama zimana zigwilisika ntchito pagulu pamwenga wamalonda
2. Mundanda wakayendeselu ka chuma cha gulu pamwenga muzi wamalonda ungajanga wakutangwanisika cha
3. Nthowa yijengi yamampha yakasanililu kandalama
4. Vakwambiyapu vitenele kuziwika umampha ndikusanilika nge malu pamwenga nyumba yiguliki ya lenti
5. Ulongozi wa gbulu pamwenga muzi wamalonda wutenele kulimbiskika ndi kuziwisika mu viganizo vo vingachitika

MASUZGU NGA NDONDOMEKU ZAKUKWAQSANA NDI NDALAMA

1. Masuzgu ngamndandana wa vyandalama ngo ngatangwanisa uyendeskelu wamampha wazintchito
2. Kutondeka kupeleka ngongoli  vovipangisa kuti zikwelengi
3. Kumala kwa gulu pamwenga muzi wamalonda
4. Kuluzika kwa ndalama zo mamembala pamwenga antchitu akuwika kuk gulu
5. Kuluza phindu lakutuwila ku gbulu pamwennga muzi wamalonda
6. Kuluzika kwakatundu
7. Kunangika kwambili ya gulu ndi mamembala
8. Chisokonezu mu gulu