Module Articles

Vingoma

Vingoma

Tivibungu ndi matenda

6.1 Vidononu

6.1.1. Kapuchi

  • Watulya popakuwa kweniso chingoma
  • Mungatonda pakupanda liwi, kutuzgamu vingoma vo valyika ndi kachidononu

6.1.2. Ntchembere zandonda

  • Zitulya mani, zituza chugulu zisuzga ukongwa asani kulivi vuwa
  • Mungatonda pakupope Carbarly 85%  kweniso kuwasambizga alimi.

6.1.3. Namkafumbwi

  • Watulya vingoma vakumila.
  • Mungatonda pakudila Actellic dust panyaki mankwala wongakuzomerezgeka

6.1.4. Magengena/ muswa

  • Ngatulya mapesi ndi vingoma asani vawa
  • Kuchepeska suzgu  la magengena vingoma vibandilikenge po viche vimana

6.1.5. Mbewa

  • Zitulya vingoma vakusungika

6.2 Matenda

6.2.1. Leaf blight

  • Ngako mani panyengu yakuti vingoma vindatuzge phunga, mani ngamusi ndiwo ngayamba kukoleka asani akoleka ukongwa atufwa.
  • Asani vingoma vakoleka vimana vuna yichepa.
  • Tingatonda pakupanda mbewu zakuzomelezgeka asani ngako pakulu nthazi mungapopera mankhwala

6.2.2. Zimbiri

  • Vingoma vikoleka nthazi ndi matenda nga mitundu uwu.
  • Ngatuzga vi ufwa vifipa
  • Ngako peposi pachingoma

6.2.3. Smut

  • Vimanyikwiru ve viyo, kutondeka kukula kwa chingoma, mani nyanyongoloka, viphukira chomeni, mani ngazgoka nga ntchete mukati, misisi yizgoka yifipa
  • Pandani mbewu zamampha kweniso mmunda mujengi mwakulimiliya
  • Kubaya tividononu to tiyandaniska matenda anga.
  • Pandani mbewu zozipilira

6.2.4. Kuvunda kwa Misisi

  • Vingoma vo vakoleka vituwa pasi – nthenda iyi yitanja mmalo ngo ngasunga maji nganandi  .
  • Mungatonda pakupanda mbewu zo zipilira kweniso kupaka mbewu mankhwala techenda pandi

6.2.5  Stem rots

  • Vingoma vifyoka pafindu
  • Asani matenda ngakola vingoma vimana tivingoma tija timana
  • Mungatonda pakupanda mbewu za hybrid zo zifyoka  bweka cha

6.2.6. Ear rot         

  • Yituza ndi mphepo.  Tiufwa tukhaliya mumani ngachingoma ndikunanga.
  • Mungatonda pakusintha malu pamwenga kudila mankhwala