Module Articles

Matochi

Matochi

Mitundu

Ulimi Wa Somba

Chiyambi

Matochi ndi mbewu yachinayi kukhumbika pa chalu chosi pakutoku sitalichi kupatuwaku vigawu ndi mboholi ndipuso ndi mbewu yachinayi yoyipandika nge ndi chakulya peposi.  Yilimika nge ndi chakulya mu vyalu vinandi vya mu Africa kusazgiyapu Malawi, pakugwiliskika ndi alimi amanaamana munyumba zawu kweniso pakusani ya ndalama.  Matochi ngatovya pa kuchepa kwa chakulya.  Yilimika ukongwa mazuwa ngano chifukwa yaziwika kuti yichita umampha mu nyengu zakupambanapambana

Chilatu

Kusazgiyapu umanyi ndi maluso mwa alimi wamanamana wo alima matochi kuti asazgiyepu vuna mwakulutiliya

Paumalilu wasambilu walimi wawaniki ivi:

  • Wawaniki kalimilu kamampha ka matochi
  • Aziwi mo angatonde vidononu ndi matenda nga matochi
  • Awi ndizeru zakulutiskiya panthazi ulimi wamatochi
  • Aziwi vachita asani wakolola matochi

Kusankha mbewu ndi vyanyengu Mitundu yakuzomelezgeka ye viyo:

  • Kabuthu, Williams ndi Mulanje. Kabuthu wangapasa mpa 60,000kg pa hekitala asani mwalondo vosi vakwenele.
  • Zinyaki ziwi zipasa kujumpha Kabuthu mwa kawi kosi. Pe mitundu yinyaki yamakolo yoyipandika nge Katsizi waja mutaili, Kholobowa 1 ndi 2, Kazanda ndi Zambia.

Vyanyengu

  • Matochi ngachita umampha mudongu la nyata yamampha yoyija ndi manyowa nganandi. Matochi ngachita umampha malu ngo kutuwa vuwa yamulingu wa 1200mm ndipu dongu lijengi la pH ya 5.6 kufika 6.5.